شرایط قانونی ازدواج موقت در ایران
ازدواج موقت یکی از نهادهای حقوقی و شرعی در فقه امامیه است که قانون مدنی ایران نیز آن را به رسمیت میشناسد. برای صحت این عقد، تعیین مدت و مهریه ضروری است. علاوه بر قوانین اصلی، برخی قواعد تکمیلی نیز در عمل مورد توجه قرار میگیرد تا حقوق و امنیت هر دو طرف تضمین شود.
تفاوت ازدواج دائم و موقت
در ازدواج دائم، تعیین نکردن مهریه عقد را باطل نمیکند، اما در ازدواج موقت، عدم تعیین مهریه موجب بطلان عقد است. زن پس از جاری شدن عقد مالک مهریه میشود و حتی در صورت فوت یا عدم نزدیکی، حق او محفوظ خواهد بود. البته در صورت عدم نزدیکی، زن نصف مهریه را عودت میکند.
به منظور جلوگیری از مشکلات احتمالی، معمول است که مهریه پیش از دیدار اولیه و پیش از اجرای صیغه، به صورت امانت نزد مؤسسه واسط قرار گیرد. این اقدام هم توانایی مالی مرد را نشان میدهد و هم جدیت او برای ادامه عقد را مشخص میکند.
اجازه ولی و شرایط دختران باکره
مطابق قانون مدنی، دختر باکره برای ازدواج موقت یا دائم باید اجازه پدر یا جد پدری داشته باشد. در صورت امتناع غیرموجه یا غیبت ولی، دختر میتواند از دادگاه اجازه بگیرد. این موضوع در مواد 1043 و 1044 به صراحت بیان شده است.
مهریه و ضمانتهای مالی
پرداخت مهریه قبل از جاری شدن صیغه الزامی است. در بسیاری از موارد، مؤسسات واسط آن را به امانت میگیرند تا پس از تایید شرایط به زن تحویل دهند.
برای جلوگیری از اختلافات، بعضی مؤسسات مبلغی (بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون تومان بسته به شرایط و مقدار مهریه) را بهعنوان حق امنیت از مرد دریافت کرده و تنها تا ۲۴ ساعت پس از دیدار اول نگه میدارند، سپس آن را بازمیگردانند.
علاوه بر مهریه، برخی زنان شرط ضمن عقد مانند نفقه یا اجرتالمثل را مطرح میکنند. همچنین اگر زن منزل شخصی نداشته باشد و نیاز به مکان روزانه یا ساعتی داشته باشد، هزینه آن بر عهده مرد خواهد بود. در شرایط گرانی مسکن، حتی ممکن است زن اجارهبهای منزل خود را به عنوان حق مسکن مطالبه کند. در شهرهای مذهبی و توریستی نیز گاهی هزینه روزانه حق مسکن مطابق با قیمت اقامتگاههای همان شهر تعیین میشود.

عده در ازدواج موقت
بر اساس ماده 1152 قانون مدنی، زن غیر باردار باید دو طُهر (دو عادت ماهانه) عده نگه دارد. زن یائسه 45 روز عده دارد و زن باردار تا زمان وضع حمل باید منتظر بماند.
با این حال، در برخی قراردادها به ویژه برای عقدهای کوتاهمدت یکماهه، زنان موظف به نگهداشتن عده سهماهه هستند. هزینه این دوره یا توسط خانم تعیین میشود یا مؤسسه واسط آن را محاسبه و از مرد دریافت میکند.
فسخ و انحلال عقد موقت
ازدواج موقت با پایان مدت، بذل مدت توسط شوهر، فسخ نکاح یا فوت یکی از طرفین منحل میشود. مرد میتواند در هر زمان باقیمانده مدت را به زن ببخشد. زن نیز تنها در صورتی حق فسخ دارد که شرط ضمن عقد یا وکالتنامه داشته باشد.
در صورتی که مرد پس از توافق عقد را کنسل کند، موظف است نصف تمام هزینههای پرداختی را تقبل نماید. همچنین هزینه جاری شدن صیغه و ثبت رسمی یا غیررسمی عقد نیز به طور معمول بر عهده مرد است.
ارث، نفقه و حقوق فرزندان
مطابق ماده 940 قانون مدنی، زوجین در ازدواج موقت از یکدیگر ارث نمیبرند. همچنین زن در نکاح موقت حق نفقه ندارد مگر آنکه شرط شود. با این حال، فرزندان حاصل از این ازدواج در صورت ثبت رسمی همان حقوق فرزندان ازدواج دائم را خواهند داشت و پدر موظف به سرپرستی و پرداخت نفقه آنهاست.
مسئولیتهای مالی جانبی
در برخی توافقها، مرد موظف است مبلغی به عنوان تضمین هزینههای احتمالی مربوط به عدم بارداری زن نزد مؤسسه واسط به امانت بگذارد. این مبلغ معمولاً تا سه ماه پس از پایان عقد نزد مؤسسه باقی میماند تا هرگونه نگرانی از این بابت برطرف شود.
جمعبندی
ازدواج موقت نهادی شرعی و قانونی است که علاوه بر ارکان اصلی (مدت و مهریه)، مجموعهای از قواعد تکمیلی نیز در عمل به آن افزوده شده تا امنیت، شفافیت و حقوق طرفین حفظ شود. از جمله: پرداخت مهریه پیش از عقد و نگهداری آن بهصورت امانت، الزام به عده سهماهه در برخی موارد، حق امنیت مالی، امکان شرط ضمن عقد، تأمین مسکن، جبران هزینههای لغو عقد و تضمین عدم بارداری. رعایت این موارد میتواند اختلافات احتمالی را کاهش داده و مشروعیت عقد را تثبیت کند.
